EKİNOKS NE ZAMAN 2025? | İlkbahar ve sonbahar ekinoksu olarak yılda iki kez gerçekleşen ekinoks tarihlerinde, gece ile gündüz süresi eşitlenir. Bu tarihte 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşanırken ilkbahar ekinoksunun ardından gündüzler uzayıp geceler kısalmaya, sonbahar ekinoksunun ardından ise gündüzler kısalıp geceler uzamaya başlar. İşte ekinoksa ilişkin merak edilenler...
EKİNOKS NEDİR?
Ekinoks, Dünya'nın eksen eğikliği ve Güneş etrafındaki yörüngesi nedeniyle yılda iki kez gerçekleşen özel bir gök olayıdır. Kelime, Latince "aequus" (eşit) ve "nox" (gece) kelimelerinden gelir, yani "eşit gece" anlamına sahiptir. Bu olayda, Güneş ışınları Dünya'nın ekvatoruna tam 90 derece açıyla düşer ve gün ile gece süreleri birbirine eşit olur (yaklaşık 12 saat).
Dünya'nın ekseni, yörünge düzlemine göre yaklaşık 23.5 derece eğiktir. Bu eğiklik, mevsimlerin oluşmasına neden olur. Ancak ekinoks zamanlarında, Dünya'nın ekseni Güneş'e ne tam olarak eğik ne de tam tersidir; bu yüzden Güneş, gökyüzünde ekvatorun tam üzerinde yer alır. Bu durum, her iki yarımkürede de gün ışığı ve karanlığın eşit dağılmasını sağlar.
EKİNOKS NE ZAMAN, HANGİ TARİHLERDE GERÇEKLEŞİR?
Ekinoks, ilkbahar ve sonbahar olmak üzere iki kez yaşanır:
İlkbahar Ekinoksu (Vernal Ekinoks): Kuzey Yarımküre'de 21 Mart'ta gerçekleşir. Bu tarih, güney yarımkürede sonbahar ekinoksu olarak kabul edilir. İlkbahar ekinoksu, birçok kültürde yenilenme ve başlangıç sembolü olarak görülür.
Sonbahar Ekinoksu (Autumnal Ekinoks): Kuzey Yarımküre'de 21 Eylül'de olur. Güney Yarımküre'de ise bu tarih ilkbahar ekinoksudur. Sonbahar ekinoksu, hasat zamanı ve denge dönemiyle ilişkilendirilir.
21 MART NE GÜNÜ?
21 Mart, Kuzey Yarımküre'de İlkbahar Ekinoksu olarak bilinir. Bu gün, astronomik olarak Güneş'in ekvator düzlemini kuzeye doğru geçtiği anı işaret eder ve ilkbaharın resmi başlangıcı sayılır. Aynı zamanda Güney Yarımküre'de Sonbahar Ekinoksudur.
21 Mart civarında, Güneş gökyüzünde ekvatorun tam üzerinde yer alır ve gün ile gece süreleri yaklaşık olarak eşitlenir (12 saat). Bu olay, Dünya'nın eksen eğikliğinin Güneş'e göre nötr bir konumda olmasından kaynaklanır.
Birçok toplumda 21 Mart, yenilenme, bereket ve doğanın uyanışı ile ilişkilendirilir. Örneğin 21 Mart, Nevruz Bayramı olarak kutlanır. Bu bayram, baharın gelişini, doğanın canlanışını ve yeni bir yılı temsil eder. Ateş üzerinden atlama, yumurta boyama gibi gelenekler yaygındır.
Eski Mezopotamya'da ise bu tarih, tanrı Marduk'un zaferiyle bağdaştırılan bir festivalle kutlanırdı.
21 MART EKİNOKSUNUN ETKİLERİ NELERDİR?
İlkbahar ekinoksu, Dünya'nın hem fiziksel hem de biyolojik sistemleri üzerinde çeşitli etkiler yaratır.
Gün ve Gece Eşitliği: Ekinoks gününde, Güneş ışınları ekvatora dik vurur. Bu, Dünya'nın her yerinde (kutup bölgeleri hariç) gün ve gece süresinin neredeyse eşit olmasına neden olur. Ancak atmosferik kırılma (ışığın bükülmesi) yüzünden gün, geceden birkaç dakika daha uzun olabilir. Güneş'in tam doğudan doğup tam batıdan batması, bu tarihe özgü bir özelliktir.
Mevsim Değişimi: Kuzey Yarımküre'de ilkbahar başlar, Güney Yarımküre'de ise sonbahar. Bu, Dünya'nın eksen eğikliğinin Güneş'e göre konumunun değişmesiyle ilişkilidir. 21 Mart'tan sonra Kuzey Yarımküre'de günler uzamaya, Güney Yarımküre'de ise kısalmaya başlar.
Güneş'in Gökyüzündeki Yolu: Ekinoks, Güneş'in göksel ekvatordan geçtiği noktadır. Bu, astronomide önemli bir referans noktasıdır ve yıldız haritalarının düzenlenmesinde kullanılır.
Doğanın Uyanışı: Kuzey Yarımküre'de sıcaklıklar artmaya başlar, bitkiler çiçek açar, ağaçlar tomurcuklanır. Fotosentez hızlanır ve ekosistemde bir canlanma gözlenir. Örneğin, kuşların göçleri ve hayvanların üreme dönemleri bu tarihe denk gelebilir. Güney Yarımküre'de ise bitki örtüsü sonbahara hazırlanır, yaprak dökümü başlar.
İklim Değişimleri: Ekinoks, hava modellerinde geçiş dönemini tetikler. Kuzey Yarımküre'de kışın soğuk hava kütleleri yerini ılık bahar havasına bırakır. Bu, bazen ani hava değişimlerine (örneğin fırtınalara) yol açabilir.
Öte yandan uzun kış günlerinden sonra gün ışığının artması, insanlarda enerji ve iyimserlik artışı sağlar. Bilimsel olarak, bu durum serotonin seviyelerini etkileyebilir ve "mevsimsel duygu durum bozukluğu" (SAD) yaşayanlarda iyileşme gözlenebilir.
Bazı bilim insanları, ekinoks zamanlarında Güneş'in Dünya'nın manyetik alanına etkisinin artabileceğini öne sürer. Bu, geomanyetik fırtınaların (solar rüzgarlardan kaynaklanan) sıklığını artırabilir, ancak bu etki genellikle küçük çaplıdır ve günlük hayatı etkilemez.
