Kısıtlamaların kalkması adına önemli bir adım olan aşılama ülkemizde hızla gerçekleştiriliyor. Öncelikli gruplar MHRS üzerinden randevu alarak hastane ve aile hekimliğinde aşı olabiliyorlar. Sinovac veya BioNTech tercih edilebiliyor. BioNTech vatandaşlar tarafından sık sık araştırılıyor. Hürriyet gazetesinde yer alan haberde aşı hakkında detaylar paylaşıldı. İşte detaylar...
BAĞIŞIKLIĞI NASIL ETKİLİYOR?
BioNTech aşısının içeriği yani "hammaddesi" yapay bir mRNA molekülü. mRNA, normalde doğal olarak hücrelerimizde zaten bulunan, üretilen, işlevleri son derece önemli doğal bir madde. "Mesajcı RNA" (mRNA) veya "mesajcı Ribo Nükleik Asit" hücrelerimizin yaşamsal proteinler üretebilmesi için elzem bir yapı. Bu yapıyı bir "şema" gibi de düşünebiliriz. Tekrarlayalım, haberci RNA (mRNA), her hücremizde zaten var. Görevi kromozomlarımızdaki DNA ile bizim ihtiyaç duyduğumuz proteinleri üreten hücre içi yapılar (ribozomlar) arasında aracılık görevi üstlenmek.
SENTETİK MRNA NEDİR? NE YAPIYOR?
MRNA'LAR protein üretebilmemiz için ihtiyaç duyduğumuz talimatları (mesajları) hücrelerin protein üretme merkezlerine yani ribozomlara iletmekle görevli. Peki, aşıdaki mRNA? O ne yapıyor? Şifre mRNA'da. COVID-19'dan korunmak için geliştirilen BioNTech mRNA aşısı prensip olarak yukarıda anlattığım süreci kullanıyor. mRNA aşılarının tümü (BioNTech de Moderna da) corona virüsü Spike proteininin üretimi için gereken mesajları taşıyor. BioNTech'i geliştiren Türk bilim insanları Dr. Uğur Şahin ve Dr. Özlem Türeci, mRNA aşısı için "sentetik bir mRNA" oluşturarak bu başarıyı yakaladılar. Ürettikleri bu sentetik mRNA dizilimine yeni corona virüsündeki Spike proteininin şifrelerini kodladılar. Ayrıca bu sentetik mRNA'yı da "hücre duvarını kolayca geçebilsin, hücrenin içine rahatça girebilsin" diye "yağ kaplı nanoparçacıklar"ın içine yerleştirdiler. Mucize gelişmeler işte tam da bu noktada başlıyor.
MRNA HÜCREDE SPİKE PROTEİNİ Mİ ÜRETİYOR?
Sentetik mRNA aşılanmayı takiben hücrelerimizin içine girdikten hemen sonra süratle her hücrenin "protein üretim merkezleri" olarak görev yapan "ribozomlar" ile temas ediyor, "Spike proteini üret!" mesajını veriyor. Bu merkezler de kısa bir süre sonra yeni corona virüsü spike proteinini hücrede üretmeye başlıyor. Kısacası mRNA aşıları doğal virüsleri veya virüs parçacıklarını içermiyor, aşıların içindeki sentetik mRNA aşılamadan sonra asla "hücre çekirdeği"ne ve "çekirdekte saklı genetik materyalimize (insan genomuna)" dahil olamıyor. Etkisini sadece "Spike proteini üret" emrini verdiği ribozomlarda gösterebiliyor. İşte o mucize süreç tam da bu noktadan sonra başlıyor.
S PROTEİNİ ÜRETİLİNCE NE OLUYOR?
Aşılanmayı takiben kendi hücrelerimizin ürettiği Spike proteinleri bağışıklık sistemimiz tarafından "yabancı proteinler" olarak algılanmakta ve virüsün Spike proteinine karşı oluşması gereken antikorların ve T hücrelerinin üretimi devreye girmektedir. Özetle, dışarıdan aşıyla uygulanan sentetik mRNA parçacığının verdiği mesaj sayesinde hücrelerimizde yeni corona virüsü Spike proteini üretilmekte ve bu yeni ve yabancı proteinin varlığını algılayan bağışıklık sistemimiz ise süratle hücresel ve antikor cevaplı yapısal bağışıklık cevabını devreye sokmaktadır.
SENTETİK MRNA ZARARLI MI?
BioNTech aşısında kullanılan sentetik mRNA'nın genetik kodumuzu değiştirmek için DNA'mızla birleşmesi ve onu etkilemesi, yapısını bozması, değişikliğe yol açması asla mümkün değildir. Sentetik mRNA zaten kırılgan bir yapıya sahip olduğu için hücrelerimizin içinde en fazla 2-3 gün kalabiliyor, sonrasında süratle yok ediliyor.
BIONTECH AŞISI NASIL UYGULANIYOR?
BioNTech aşısı 2 doz olarak kolun üst tarafına uygulanmaktadır. İki uygulama arasında 4-6 hafta arasında süre bulunmaktadır.
BIONTECH AŞISI ETKİNLİK ORANI NEDİR?
Mevcut bilgilere göre, BioNTech aşısının etkinlik oranı yüzde 95 olarak biliniyor. Hastaneye yatış ihtiyacını engellemede yüzde 85 civarında etkinliğe sahip.
BIONTECH AŞISININ KORUMA SÜRESİ NE?
Henüz ne kadar süre koruma sağladığı bilinmiyor. Ancak minimum 6 ay koruma sağlayacağı hatta bu sürenin 1 veya 1,5 yıla uzayabileceği düşünülüyor.
HERKES AŞI OLABİLİYOR MU?
BioNTech aşısının 16 yaş ve üstü herkese yapılabileceği onaylandı. Bununla birlikte aşılanma sürecinde risk altında olan ya da risk grubunda sayılanların aşılanmasına öncelik verilmesi şart koşuluyor.
KİMLERE BIONTECH AŞISI YAPILAMIYOR?
15 yaş ve altındakilere BioNTech henüz uygulanmıyor. 38 derece ve üstü akut bir ateşli hastalığı bulunanlar, ciddi alerjik reaksiyonlar yaşayanların da aşı olmadan önce bu aşıyı yapacak olan doktoru/merkezi bilgilendirmeleri gerekmektedir. İlk aşılamadan sonra hemen/süratle ağır alerjik tepkiler gösterenlere aşının 2. dozu yapılmıyor. Daha önceden COVID-19 geçirmiş olanlara BioNTech aşısı iyileştikten en erken 6 ay sonra uygulanıyor.
AŞILAMA ÖNCESİNDE VE SONRASINDA ALINACAK TEDBİRLER
BioNTech aşısı olmadan birkaç gün önce ve aşı sonrasında iyi bir uyku, düzenli bir beslenme, keyifli bir huzur hali, alkolden uzak kalmak gibi önlemler aşınınetkinliğini arttırmaktadır. Aşının ardından dinlenmek şart değildir. İş ve sosyal yaşamınıza devam edebilirsiniz. Eğer ağrı veya ateş gibi bazı sorunlar ortaya çıkacak olursa doktorunuza danışarak ağrı kesici veya ateş düşürücü herhangi bir ilacı kullanabiliyorsunuz.
AŞININ YAN ETKİLERİ NELER?
Her aşıda görülmesi muhtemel yan etkiler BioNTech aşısında da görülebilmektedir. İşte o yan etkiler ve görülme oranları;
- Aşı yapılan yerde ağrı (yüzde 80)
- Genel bir yorgunluk hali (yüzde 60)
- Baş ağrısı (yüzde 50)
- Genel kas ağrıları (yüzde 30)
- Titreme (yüzde 30)
- Eklemlerde ağrı (yüzde 20)
- Aşı yapılan yerde şişme ve kızarıklık (yüzde 10)
- Vücut ısısında artma (yüzde 10)
- Nadir durumlarda görülen uykusuzluk, kol ve bacak ağrıları, kaşıntılar, lenf bezlerinde şişme (yüzde 1-5)
YÜZ FELCI YAPABİLİR Mİ?
BioNTech aşısının araştırma safhasında ve uygulamaya geçildikten sonra toplamda sadece 4 vakada yüz felci yaptığı görülmüştür. Bu vakalarda da yüzde 100 oranında iyileşme gerçekleşmiştir.
AĞIR ALERJIK TEPKILER OLABILIYOR MU?
Her aşıda olduğu gibi BioNTech aşısından sonra da çok az sayıdaki vakada aniden ortaya çıkabilen ağır alerjik reaksiyonlar (anaflaksi) gözlenmiştir. Ama bunlarda da belli tıbbi tedaviler yapıldıktan sonra tam düzelme sağlanmıştır.
BIONTECH KISIRLIK YAPABILIR MI?
Aşının kısırlık yapabileceği efsanesi yanlış bir değerlendirmeden kaynaklanıyor. Bu yanlış değerlendirmenin, daha doğrusu şehir efsanesinin nedeni de "yeni corona virüsü Spike proteinini oluşturan kısa bir aminoasit dizisinin anne karnındaki ceninin gelişiminde yaşamsal öneme sahip olan plasentadaki (eş) 'syncytin' isimli proteinle yapısal olarak benzeşiyor olması". Ancak uzmanlar bu benzerliğin kısırlığa yol açabilecek tehlikeli bir bağışıklık tepkisini tetiklemek için yeterli olmayacağı düşüncesindeler.
HAMILELER VE EMZIREN KADINLAR DA AŞILANABILIR Mİ?
Her aşıda olduğu gibi BioNTech aşısı da ilk denemelerde hamileler ve çocuk emziren kadınlarda kullanılmadı. Ancak daha sonraki tecrübeler ve veriler BioNTech aşısının anneler ve bebeklerde yaratacağı risklerin COVID-19 enfeksiyonunun yaratabileceği risklerden çok daha düşük olduğunu gösterdi. Bu nedenle aşı özel durumlar hariç hamileliğin ilk 3 ayından sonra ve çocuğunu emziren annelerde de kullanılabiliyor.
CORONA VİRÜSÜ (COVID-19) GEÇIRENLER DE BU AŞIYI YAPTIRABILIR MI?
Corona virüsü salgınına yakalanan ve atlatan kişilere 6 ay beklemeleri tavsiye edilmektedir. Bu süreyi takiben uygulanacak tek doz BioNTech aşısının da bu kişilere yeterli bağışıklık gücünü sağlayacağı kabul ediliyor.
