HIDIRRELLEZ GÜNAH MI? | Baharın gelişinin kutlandığı Orta Asya ve Türk kültürünün en şen bayramlarından Hıdırellez için araştırmalar hız kazandı. Ateş üstünden atlama, dilek çizme, isteklerini resimle anlatıp gül ağacına bağlama gibi çeşitli geleneklere ev sahipliği yapan Hıdırellez hakkında arama motorlarında 'Hıdırellez günah mı? Hıdırellez kutlamak günah mıdır? Hıdırellez'in dinimizdeki yeri nedir Diyanet?' sorularının cevabı araştırılıyor. Detaylar haberimizde...
HIDIRELLEZ KUTLAMAK GÜNAH MIDIR?
Hıdırellez, dinden ziyade kültürel bir gelenek olmakla birliklte İslam Peygamberlerine adanan dileklerin dinen bir günahı yoktur. Ancak batıl olan hiçbir uygulamayı dinimiz kabul etmez. Hıdırellez kutlamalarını batıl ve hurafelerle doldurmak doğru değildir. Hurafe uygulamalara itibar etmemek ve bunlardan uzak durmak gerekir. Gelgelelim dilek dilemek, dua etmek, gerçekleşmesi istenen şeyleri ifade etmek dinen yanlış bir uygulama değildir.
Hıdırellez kutlamak İslam dinine göre günah değildir. Ancak, dini bir bayram olarak kabul edilmez çünkü İslam dininde böyle bir kutlama veya bayram günü yoktur. Hıdırellez, Türk kültüründe ve Orta Asya'da yaygın olarak kutlanan bir bahar bayramıdır.
İslam dininde, dinen meşru kabul edilen bayramlar belli bir takvime göre belirlenmiştir ve bu bayramlar için de belirli ibadetler vardır. Bununla birlikte, Türk kültüründe ve Orta Asya'da Hıdırellez, baharın gelişini ve yenilenmeyi temsil eden geleneksel bir bayram olarak kabul edilir ve bu nedenle kutlanır.
Hıdırellez kutlamaları genellikle piknikler, sembolik ritüeller ve dualarla yapılır. İslam dinine uygun olarak yapılan dualar ve ibadetler ile kutlanan Hıdırellez, dinen meşru bir şekilde kutlanabilir. Ancak, bazı uygulamaların İslam dinine uygun olmadığına dikkat edilmelidir.
HIDIRELLEZ'İN DİNİMİZDEKİ YERİ NEDİR DİYANET?
Türkiye Diyanet Vakfı'nın İslam Ansiklopedisi'ne göre, Hıdırellez ile ilgili şu bilgilere yer veriliyor:
"Hızır ve İlyâs isimlerinin halk ağzında aldığı şekilden ibaret olan hıdrellez, kökü İslâm öncesi eski Orta Asya, Ortadoğu ve Anadolu yaz bayramlarına dayanan, Hızır yahut Hızır ve İlyâs kavramları etrafında dinî bir muhtevaya bürünmüş halk bayramının adıdır. Bu bayram, merkezini özellikle Anadolu ve Balkanlar'ın, Kırım, Irak ve Suriye'nin teşkil ettiği Batı Türkleri arasında, bugün kullanılmakta olan Gregoryen takvimine göre 6 Mayıs (eski Jülyen takvimine göre 23 Nisan) günü kutlanmaktadır.
Hıdrellez, halk arasında ölümsüzlük sırrına erdiklerine ve biri karada, diğeri denizde darda kalanlara yardım ettiklerine inanılan Hızır ve İlyâs peygamberlerin yılda bir defa bir araya geldikleri gün olarak kabul edilir. Ancak bu beraberlikte, ismi yaşatılmasına rağmen uygulamada İlyâs'ın şahsiyeti tamamıyla silinerek Hızır motifi öne çıkarılmıştır. Dolayısıyla bu bayramda icra edilen bütün merasimler Hızır'la ilgilidir. Bunun temel sebebi, İslâm öncesi devirlerde yukarıda zikredilen üç büyük kültürün hâkim olduğu alanda bu yaz bayramı vesilesiyle kültleri kutlanan insan üstü varlıkların daha ziyade Hızır'ın şahsiyetine uygun düşmesi ve onunla özdeşleşmesidir.
Osmanlı Devleti'nde 6 Mayıs (23 Nisan) halk arasında yaz mevsiminin başlangıç tarihi sayılmaktaydı. Nitekim eski takvimde yıl ikiye ayrılmış olup 23 Nisan'dan (6 Mayıs) 26 Ekim'e (8 Kasım) kadar süren 186 gün "Hızır günleri" adıyla yaz mevsimini, 23 Nisan'a kadar devam eden 179 gün de "Kasım günleri" adıyla kış mevsimini oluşturuyordu. Hıdrellez de kışın sona erip yazın başladığı gün olarak kutlanmaktadır.
Hızır ve İlyâs'a tahsis edilen bu gün, İslâm dünyasının her tarafında kutlanmadığı gibi kutlandığı yerlerde de adı, tarihi ve yapılan merasimler aynı değildir. Her şeyden önce İslâm folklorunda Hızır ile İlyâs hakkında çok zengin bir inançlar ve efsaneler literatürü ve bu ikisinin yılda bir defa görüştüğü inancı mevcut olduğu halde bugün belirlenmiş değildir; hatta Türk dünyasının her tarafında 6 Mayıs kutlama günü olarak bilinmez. Fakat muhakkak olan şudur ki, İslâm dünyasının önemli bir kısmında ve bu arada Türkler arasında her zaman hıdrellez adı altında olmasa da Hızır ile İlyâs'ın birleştiği günün hâtırası çok eskiden beri değişik günlerde ve biçimlerde kutlanmaktadır. Nitekim XVI. yüzyılda İstanbul'a yerleşen Yesevî tarikatına mensup Türkistanlı müellif Hazînî, bu tarikatla ilgili çok önemli bir kaynak olan Cevâhirü'l-ebrâr min emvâci'l-bihâr adlı eserinde (s. 196), başta Buhara ve Semerkant olmak üzere bütün Mâverâünnehir'de Hızır-İlyâs adına şenlikler yapıldığını kaydeder. Ayrıca Türkiye'deki Alevîler ve İran'daki Kızılbaş Karakoyunlu Türkmenleri (Çihiltenler) arasında şubat ayı ortalarında "Hızır nebî bayramı" adıyla hıdrellezden ayrı ve oruçla geçirilen bir bayramın kutlandığı bilinmektedir. Nevruz'dan altı hafta öncesine rastlayan bu bayram, eski on iki hayvanlı Türk takvimindeki yılbaşına tekabül etmekteydi (Mélikoff, VI [1975], s. 60-61).
Hıdrellez şenlikleri yapılırken özellikle dilek tutan genç kızlar tarafından söylenen aşk ve hasret dolu mâniler anonim halk edebiyatının önemli bir bölümünü oluşturur. Bu tür mânilere bütün Türk dünyasında rastlamak mümkündür. Bunun yanında halk şiiri geleneğine uyularak bazı saz şairlerince hıdrellezi konu alan şiirler de söylenmiştir. Divan edebiyatında da hıdrellez çeşitli özellikleriyle birçok beyitte yer almıştır. Osman Şems Efendi'nin bir hıdrellez günü İstanbul'dan Bursa'ya gitmek için vapura binerken söylediği, "Devran bizi yârân-ı kadîmden ayırdı / Oldukları gün Hızır ile İlyâs mülâkī" beyti bunun bir örneğidir. Modern Türk şiirinde de hıdrellezden ilham alan manzumeler tertiplenmiştir; Arif Nihat Asya'nın "Hıdırellezde Kızlar" adlı şiiri bunlardan biridir.
